Tweet
Ayodhya Kaanda - Sarga 99
In this Sarga, Bharata, after instructing Vasishṭha to bring his mothers, proceeds ahead to find Rāma, all the while feeling distressed and terrible about the fate Rāma met with, because of him.
He finally reaches the cottage of Rāma, seeing markers and signs of the presence of Rāma and Lakshmaṇa on the way. He then enters the cottage wherein he finds bows, arrows and quivers and also a Vēdi for Yajña.
Finally, he sees Rāma. His voice choked, he curses himself for being the unwitting cause of all that has happened. He falls, wailing, on the ground before he could reach the feet of Rāma.
Ṡatrughna, Sumantra and Guha also meet Rāma and Lakshmaṇa. Seeing those mighty rulers meet in a forest, even the forest dwellers shed tears.
2.99.1 நிவிஷ்டாயாம் து ஸேநாயாம்
உத்ஸுகோ பரதஸ்ததா ।
ஜகாம ப்ராதரம் த்ரஷ்டும்
ஸத்ருக்நமநுதர்ஸயந் ॥
niviṣṭāyāṃ tu sēnāyām
utsukō bharatastadā ।
jagāma bhrātaraṃ draṣṭuṃ
ṡatrughnamanudarṡayan ॥
With the army camped, Bharata
then proceeded eagerly to see his brother,
leading the way, Ṡatrughna following him.
2.99.2 ருஷிம் வஸிஷ்டம் ஸந்திஸ்ய
மாதர்மே ஸீக்ரமாநய ।
இதி த்வரிதமக்ரே ஸ
ஜகாம குருவத்ஸல: ॥
ṛṣiṃ vasiṣṭhaṃ sandiṡya
māt rmē ṡīghramānaya ।
iti tvaritamagrē sa
jagāma guruvatsalaḥ ॥
He who was affectionate to elders,
instructed Ṛshi Vasishṭha
‘Please bring my mothers immediately’,
and proceeded ahead quickly.
2.99.3 ஸுமந்த்ரஸ்த்வபி ஸத்ருக்நம்
அதூராதந்வபத்யத ।
ராமதர்ஸநஜஸ்தர்ஷோ
பரதஸ்யேவ தஸ்ய ச ॥
sumantrastvapi ṡatrughnam
adūrādanvapadyata ।
rāmadarṡanajastarṣō
bharatasyēva tasya ca ॥
Sumantra too followed
not far behind Ṡatrughna,
with his thirst for the sight of Rāma
not any less than that of Bharata.
2.99.4 கச்சந்நேவாத பரத:
தாபஸாலய ஸம்ஸ்திதாம் ।
ப்ராது: பர்ணகுடீம் ஸ்ரீமாந்
உடஜம் ச ததர்ஸ ஹ ॥
gacchannēvātha bharataḥ
tāpasālaya saṃsthitām ।
bhrātuḥ parṇakuṭīṃ ṡrīmān
uṭajaṃ ca dadarṡa ha ॥
Bharata of rich bearing went on and saw
his brother’s hut covered with leaves
that was among the residences of Munis.
2.99.5 ஸாலாயாஸ்த்வக்ரதஸ்தஸ்யா
ததர்ஸ பரதஸ்ததா ।
காஷ்டாநி சாவபக்நாநி
புஷ்பாண்யுபசிதாநி ச ॥
ṡālāyāstvagratastasyā
dadarṡa bharatastadā ।
kāṣṭhāni cāvabhagnāni
puṣpāṇyupacitāni ca ॥
In front of that hut, Bharata then saw
split logs of wood and also plucked flowers.
2.99.6 ஸ லக்ஷ்மணஸ்ய ராமஸ்ய
ததர்ஸாऽஸ்ரமமீயுஷ: ।
க்ருதம் வ்ருக்ஷேஷ்வபிஜ்ஞாநம்
குஸசீரை: க்வசித்க்வசித் ॥
sa lakṣmaṇasya rāmasya
dadarṡā'ṡramamīyuṣaḥ ।
kṛtaṃ vṛkṣēṣvabhijñānaṃ
kuṡacīraiḥ kvacitkvacit ॥
As he got nearer to that Āṡrama,
he saw here and there, tied to the trees,
indicative markers of Kuṡa grass and
robes of bark of Rāma and Lakshmaṇa.
2.99.7 ஸ ததர்ஸ வநே தஸ்மிந்
மஹதஸ்ஸஞ்சயாந்க்ருதாந் ।
ம்ருகாணாம் மஹிஷாணாம் ச
கரீஷைஸ்ஸீதகாரணாத் ॥
sa dadarṡa vanē tasmin
mahatassañcayānkṛtān ।
mṛgāṇāṃ mahiṣāṇāṃ ca
karīṣaiṡṡītakāraṇāt ॥
And in that Vana, he saw large piles of
the droppings of deer and buffaloes,
collected for burning to ward off the cold.
2.99.8 கச்சந்நேவ மஹாபாஹு:
த்யுதிமாந்பரதஸ்ததா ।
ஸத்ருக்நம் சாப்ரவீத்த்ருஷ்ட:
தாநமாத்யாம்ஸ்ச ஸர்வஸ: ॥
gacchannēva mahābāhuḥ
dyutimānbharatastadā ।
ṡatrughnaṃ cābravīddhṛṣṭaḥ
tānamātyāṃṡca sarvaṡaḥ ॥
Then, while continuing to walk,
the mighty armed lustrous Bharata
joyfully said to Ṡatrughna and all the ministers:
2.99.9 மந்யே ப்ராப்தா: ஸ்ம தம் தேஸம்
பரத்வாஜோ யமப்ரவீத் ।
நாதிதூரே ஹி மந்யேऽஹம்
நதீம் மந்தாகிநீமித: ॥
manyē prāptāḥ sma taṃ dēṡaṃ
bharadvājō yamabravīt ।
nātidūrē hi manyē'haṃ
nadīṃ mandākinīmitaḥ ॥
I think that we have reached the place Bharadwāja described
and that the river Mandākini is not far from here.
2.99.10 உச்சைர்பத்தாநி சீராணி
லக்ஷ்மணேந பவேதயம் ।
அபிஜ்ஞாநக்ருத: பந்தா
அகாலே கந்துமிச்சதா ॥
uccairbaddhāni cīrāṇi
lakṣmaṇēna bhavēdayam ।
abhijñānakṛtaḥ panthā
akālē gantumicchatā ॥
These pieces of cloth must have been tied high by Lakshmaṇa,
to serve as markers of the track at odd hours.
2.99.11 இதம் சோதாத்ததந்தாநாம்
குஞ்ஜராணாம் தரஸ்விநாம் ।
ஸைலபார்ஸ்வே பரிக்ராந்தம்
அந்யோந்யமபிகர்ஜதாம் ॥
idaṃ cōdāttadantānāṃ
kuñjarāṇāṃ tarasvinām ।
ṡailapārṡvē parikrāntam
anyōnyamabhigarjatām ॥
This area on the mountain-side is where
mighty strong elephants of huge tusks
trumpet at each other challengingly.
2.99.12 யமேவாதாதுமிச்சந்தி
தாபஸாஸ்ஸததம் வநே ।
தஸ்யாஸௌ த்ருஸ்யதே தூம:
ஸங்குல: க்ருஷ்ணவர்த்மந: ॥
yamēvādhātumicchanti
tāpasāssatataṃ vanē ।
tasyāsau dṛṡyatē dhūmaḥ
saṅkulaḥ kṛṣṇavartmanaḥ ॥
There you see the thick black smoke of the sacred fire
the Munis constantly tend to in the Vana.
2.99.13 அத்ராஹம் புருஷவ்யாக்ரம்
குருஸத்காரகாரிணம் ।
ஆர்யம் த்ரக்ஷ்யாமி ஸம்ஹ்ருஷ்டோ
மஹர்ஷிமிவ ராகவம் ॥
atrāhaṃ puruṣavyāghraṃ
gurusatkārakāriṇam ।
āryaṃ drakṣyāmi saṃhṛṣṭō
maharṣimiva rāghavam ॥
Here I shall rejoice finding
the Maharshi-like noble Rāghava, that tiger among men,
who honors and reveres elders.
2.99.14 அத கத்வா முஹூர்தந்து
சித்ரகூடம் ஸ ராகவ: ।
மந்தாகிநீமநுப்ராப்த:
தம் ஜநம் சேதமப்ரவீத் ॥
atha gatvā muhūrtantu
citrakūṭaṃ sa rāghavaḥ ।
mandākinīmanuprāptaḥ
taṃ janaṃ cēdamabravīt ॥
Proceeding a little further on Mount Citrakūṭa,
and reaching Mandākini, the scion of the Raghus
said to those who accompanied him:
2.99.15 ஜகத்யாம் புரஷவ்யாக்ர
ஆஸ்தே வீராஸநே ரத: ।
ஜநேந்த்ரோ நிர்ஜநம் ப்ராப்ய
திங்மே ஜந்ம ஸஜீவிதம் ॥
jagatyāṃ puraṣavyāghra
āstē vīrāsanē rataḥ ।
janēndrō nirjanaṃ prāpya
dhiṅmē janma sajīvitam ॥
The tiger among the men who loves
Veerāsana now sits on the bare ground.
The lord of people now lives where there are no people.
And life is breathing in me still, Dhik!
Veerāsana means heroic sitting posture.
In this posture, one puts his
right foot under the left thigh and left foot on the right knee.
2.99.16 மத்க்ருதே வ்யஸநம் ப்ராப்தோ
லோகநாதோ மஹாத்யுதி: ।
ஸர்வாந்காமாந்பரித்யஜ்ய
வநே வஸதி ராகவ: ॥
matkṛtē vyasanaṃ prāptō
lōkanāthō mahādyutiḥ ।
sarvānkāmānparityajya
vanē vasati rāghavaḥ ॥
Hardship descended on the lord of the worlds,
of supreme radiance, because of me.
Rāghava lives in a Vana giving up
everything that he would have wished for.
2.99.17 இதி லோகஸமாக்ருஷ்ட:
பாதேஷ்வத்ய ப்ரஸாதயந் ।
ராமஸ்ய நிபதிஷ்யாமி
ஸீதாயா லக்ஷ்மணஸ்ய ச ॥
iti lōkasamākruṣṭaḥ
pādēṣvadya prasādayan ।
rāmasya nipatiṣyāmi
sītāyā lakṣmaṇasya ca ॥
Having been blamed for this by all the world,
I shall fall at the feet of Rāma seeking his kindness,
and also at the feet of Seetā and Lakshmaṇa.
2.99.18-23 ஏவம் ஸம்விலபம் ஸ்தஸ்மிந்
வநே தஸரதாத்மஜ: ।
ததர்ஸ மஹதீம் புண்யாம்
பர்ணஸாலாம் மநோரமாம் ॥
ஸாலதாலாஸ்வகர்ணாநாம்
பர்ணைர்பஹுபிராவ்ருதாம் ।
விஸாலாம் ம்ருதுபிஸ்தீர்ணாம்
குஸைர்வேதிமிவாத்வரே ॥
ஸக்ராயுதநிகாஸைஸ்ச
கார்முகைர்பாரஸாதநை: ।
ருக்மப்ருஷ்டைர்மஹாஸாரை:
ஸோபிதாம் ஸத்ருபாதகை: ॥
அர்க ரஸ்மி ப்ரதீகாஸை:
கோரைஸ்தூணீகதைஸ்ஸரை: ।
ஸோபிதாம் தீப்தவதநை:
ஸர்பைர்போகவதீமிவ ॥
மஹாரஜதவாஸோப்யாம்
அஸிப்யாம் ச விராஜிதாம் ।
ருக்மபிந்துவிசித்ராப்யாம்
சர்மப்யாம் சாபி ஸோபிதாம் ॥
கோதாங்குளித்ரைராஸக்தை:
சித்ரை: காஞ்சநபூஷிதை: ।
அரிஸம்கைரநாத்ருஷ்யாம்
ம்ருகைஸ்ஸிம்ஹகுஹா மிவ ॥
ēvaṃ saṃvilapaṃ stasmin
vanē daṡarathātmajaḥ ।
dadarṡa mahatīṃ puṇyāṃ
parṇaṡālāṃ manōramām ॥
sālatālāṡvakarṇānāṃ
parṇairbahubhirāvṛtām ।
viṡālāṃ mṛdubhistīrṇāṃ
kuṡairvēdimivādhvarē ॥
ṡakrāyudhanikāṡaiṡca
kārmukairbhārasādhanaiḥ ।
rukmapṛṣṭhairmahāsāraiḥ
ṡōbhitāṃ ṡatrubādhakaiḥ ॥
arka raṡmi pratīkāṡaiḥ
ghōraistūṇīgataiṡṡaraiḥ ।
ṡōbhitāṃ dīptavadanaiḥ
sarpairbhōgavatīmiva ॥
mahārajatavāsōbhyām
asibhyāṃ ca virājitām ।
rukmabinduvicitrābhyāṃ
carmabhyāṃ cāpi ṡōbhitām ॥
gōdhāṅgu itrairāsaktaiḥ
citraiḥ kāñcanabhūṣitaiḥ ।
arisaṃghairanādhṛṣyāṃ
mṛgaissiṃhaguhā miva ॥
The son of Daṡaratha, who was thus crying in the Vana,
saw a magnificent and lovely cottage,
covered thick with soft leaves of
Sāla, palm and Aṡvakarṇā trees and
spacious like a Kuṡa-grass-covered Vēdi of Yajña,
adorned with bows equal to the weapons of Ṡakra,
built for the task and powerful, great harriers of the foe
with their backs covered with gold,
glowing with dreadful arrows with blazing tips
shining like the rays of sun,
stowed in quivers that protected them like serpents do Bhōgavati,
resplendent with swords and their gold scabbards,
and leather shields laid with golden buttons,
wrist and finger guards decorated with
curious designs in gold hanging on the walls,
and impregnable for the enemy hordes
like a lion’s lair for deer.
Bhōgavati is a city in the nether world.
2.99.24 ப்ராகுதக்ப்ரவணாம் வேதிம்
விஸாலாம் தீப்தபாவகாம் ।
ததர்ஸ பரதஸ்தத்ர
புண்யாம் ராமநிவேஸநே ॥
prāgudakpravaṇāṃ vēdiṃ
viṡālāṃ dīptapāvakām ।
dadarṡa bharatastatra
puṇyāṃ rāmanivēṡanē ॥
Bharata saw the spacious sacred Vēdi with bright fire
with a depression in the north west corner in Rāma’s home.
2.99.25 நிரீக்ஷ்ய ஸ முஹூர்தம் து
ததர்ஸ பரதோ குரும் ।
உடஜே ராமமாஸீநம்
ஜடாமண்டலதாரிணம் ॥
nirīkṣya sa muhūrtaṃ tu
dadarṡa bharatō gurum ।
uṭajē rāmamāsīnaṃ
jaṭāmaṇḍaladhāriṇam ॥
Upon looking for a moment, he spotted
his revered elder brother Rama, seated in the cottage,
wearing matted locks.
2.99.26-28 தம் து க்ருஷ்ணாஜிநதரம்
சீரவல்கலவாஸஸம் ।
ததர்ஸ ராமமாஸீநம்
அபித: பாவகோபமம் ॥
ஸிம்ஹஸ்கந்தம் மஹாபாஹும்
புண்டரீகநிபேக்ஷணம் ।
ப்ருதிவ்யாஸ்ஸாகராந்தாயா:
பர்தாரம் தர்மசாரிணம் ॥
உபவிஷ்டம் மஹாபாஹும்
ப்ரஹ்மாணமிவ ஸாஸ்வதம் ।
ஸ்தண்டிலே தர்பஸம்ஸ்தீர்ணே
ஸீதயா லக்ஷ்மணேந ச ॥
taṃ tu kṛṣṇājinadharaṃ
cīravalkalavāsasam ।
dadarṡa rāmamāsīnam
abhitaḥ pāvakōpamam ॥
siṃhaskandhaṃ mahābāhuṃ
puṇḍarīkanibhēkṣaṇam ।
pṛthivyāssāgarāntāyāḥ
bhartāraṃ dharmacāriṇam ॥
upaviṣṭaṃ mahābāhuṃ
brahmāṇamiva ṡāṡvatam ।
sthaṇḍilē darbhasaṃstīrṇē
sītayā lakṣmaṇēna ca ॥
He saw the seated Rama, blazing like fire
and clad in tree bark and deer skin.
He saw that lord of the ocean-girt earth,
with his lion-shoulders, mighty arms and lotus eyes,
devoted to the pursuit of Dharma,
sitting on the ground covered with Darbha grass,
like lord Brahma, along with Seetā and Lakshmaṇa.
2.99.29 தம் த்ருஷ்ட்வா பரதஸ்ஸ்ரீமாந்
து:கஸோகபரிப்லுத: ।
அப்யதாவத தர்மாத்மா
பரத: கைகேயீ ஸுத: ॥
taṃ dṛṣṭvā bharataṡṡrīmān
duḥkhaṡōkapariplutaḥ ।
abhyadhāvata dharmātmā
bharataḥ kaikēyī sutaḥ ॥
As soon as he saw him,
Bharata, the Dharmātma, the blessed son of Kaikēyee,
sprang towards him overwhelmed by grief and misery.
2.99.30 த்ருஷ்ட்வைவ விலலாபாऽர்தோ
பாஷ்பஸந்திக்தயா கிரா ।
அஸக்நுவந் தாரயிதும்
தைர்யாத்வசநமப்ரவீத் ॥
dṛṣṭvaiva vilalāpā'rtō
bāṣpasandigdhayā girā ।
aṡaknuvan dhārayituṃ
dhairyādvacanamabravīt ॥
As soon as he saw him,
unable to summon his grit to contain his grief and agony
he spoke indistinctly, with tear choked voice:
2.99.31 யஸ்ஸம்ஸதி ப்ரக்ருதிபி:
பவேத்யுக்த உபாஸிதும் ।
வந்யைர்ம்ருகைருபாஸீந:
ஸோऽயமாஸ்தே மமாக்ரஜ: ॥
yassaṃsadi prakṛtibhiḥ
bhavēdyukta upāsitum ।
vanyairmṛgairupāsīnaḥ
sō'yamāstē mamāgrajaḥ ॥
My elder brother, who should be attended upon
by his subjects in an assembly,
is now being attended by wild beasts.
2.99.32 வாஸோபிர்பஹுஸாஹஸ்ரை:
யோ மஹாத்மா புரோசித: ।
ம்ருகாஜிநே ஸோऽயமிஹ
ப்ரவஸ்தே தர்மமாசரந் ॥
vāsōbhirbahusāhasraiḥ
yō mahātmā purōcitaḥ ।
mṛgājinē sō'yamiha
pravastē dharmamācaran ॥
The Mahātma who, in the past, was used to
a wardrobe of thousands of garments
is now covered in deer skin,
in his path of adherence to Dharma!
2.99.33 அதாரயத்யோ விவிதா:
சித்ராஸ்ஸுமநஸஸ்ததா ।
ஸோऽயம் ஜடாபாரமிமம்
வஹதே ராகவ: கதம் ॥
adhārayadyō vividhāḥ
citrāssumanasastadā ।
sō'yaṃ jaṭābhāramimaṃ
vahatē rāghavaḥ katham ॥
How could Rāghava, who used to wear
many lovely flowers, manage to wear matted locks!
2.99.34 யஸ்ய யஜ்ஞைர்யதாதிஷ்டை:
யுக்தோ தர்மஸ்ய ஸஞ்சய: ।
ஸரீரக்லேஸஸம்பூதம்
ஸ தர்மம் பரிமார்கதே ॥
yasya yajñairyathādiṣṭaiḥ
yuktō dharmasya sañcayaḥ ।
ṡarīraklēṡasambhūtaṃ
sa dharmaṃ parimārgatē ॥
One who is supposed to reap the fruits of Dharma
by performing Yajñas as ordained, is now trying
to find them in bearing physical hardship.
2.99.35 சந்தநேந மஹார்ஹேண
யஸ்யாங்கமுபஸேவிதம் ।
மலேந தஸ்யாங்கமிதம்
கதமார்யஸ்ய ஸேவ்யதே ॥
candanēna mahārhēṇa
yasyāṅgamupasēvitam ।
malēna tasyāṅgamidaṃ
kathamāryasya sēvyatē ॥
How could the noble one, whose body used
to be perfumed with sandal paste of rare richness,
allow himself to be covered with dirt?
2.99.36 மந்நிமித்தமிதம் து:கம்
ப்ராப்தோ ராம: ஸுகோசித: ।
திக்ஜீவிதம் ந்ருஸம்ஸஸ்ய
மம லோகவிகர்ஹிதம் ॥
mannimittamidaṃ duḥkhaṃ
prāptō rāmaḥ sukhōcitaḥ ।
dhigjīvitaṃ nṛṡaṃsasya
mama lōkavigarhitam ॥
It is because of me that Rāma,
who is used to comfort, suffers these hardships!
Dhik, I am cruel and my life is abhorred by the world!
2.99.37 இத்யேவம் விலபந்தீந:
ப்ரஸ்விந்நமுகபங்கஜ: ।
பாதாவப்ராப்ய ராமஸ்ய
பபாத பரதோ ருதந் ॥
ityēvaṃ vilapandīnaḥ
prasvinnamukhapaṅkajaḥ ।
pādāvaprāpya rāmasya
papāta bharatō rudan ॥
Thus lamenting piteously,
his lotus face covered with perspiration,
Bharata fell down weeping, before he could reach Rāma’s feet.
2.99.38 து:காபிதப்தோ பரதோ
ராஜபுத்ரோ மஹாபல: ।
உக்த்வாऽऽர்யேதி ஸக்ருத்தீநம்
புநர்நோவாச கிஞ்சந ॥
duḥkhābhitaptō bharatō
rājaputrō mahābalaḥ ।
uktvā''ryēti sakṛddīnaṃ
punarnōvāca kiñcana ॥
The mighty strong prince Bharata, scorched by grief,
uttered in a weak voice but one word ‘Ārya!’
and could say no more.
2.99.39 பாஷ்பாபிஹதகண்டஸ்ச
ப்ரேக்ஷ்ய ராமம் யஸஸ்விநம் ।
ஆர்யேத்யேவாத ஸங்க்ருஸ்ய
வ்யாஹர்தும் நாஸகத்ததா ॥
bāṣpābhihatakaṇṭhaṡca
prēkṣya rāmaṃ yaṡasvinam ।
āryētyēvātha saṅkruṡya
vyāhartuṃ nāṡakattadā ॥
On seeing Rama of great renown, his throat blocked by tears,
he wailed crying ‘Ārya!’ and was not able to say anything else.
2.99.40 ஸத்ருக்நஸ்சாபி ராமஸ்ய
வவந்தே சரணௌ ருதந் ।
தாவுபௌ ஸ ஸமாலிங்க்ய
ராமஸ்சாஸ்ரூண்யவர்தயத் ॥
ṡatrughnaṡcāpi rāmasya
vavandē caraṇau rudan ।
tāvubhau sa samāliṅgya
rāmaṡcāṡrūṇyavartayat ॥
Ṡatrughna too fell at the feet of Rāma weeping.
Embracing both of them, Rāma too let the tears flow.
2.99.41 ததஸ்ஸுமந்த்ரேண குஹேந சைவ
ஸமீயதூ ராஜஸுதாவரண்யே ।
திவாகரஸ்சைவ நிஸாகரஸ்ச
யதாऽம்பரே ஸுக்ரப்ருஹஸ்பதிப்யாம் ॥
tatassumantrēṇa guhēna caiva
samīyatū rājasutāvaraṇyē ।
divākaraṡcaiva niṡākaraṡca
yathā'mbarē ṡukrabṛhaspatibhyām ॥
Then the two princes embraced Sumantra and Guha in that forest,
as the sun and the moon would Venus and Jupiter in the sky.
2.99.42 தாந்பார்திவாந்வாரணயூதபாபாந்
ஸமாகதாம் ஸ்தத்ர மஹத்யரண்யே ।
வநௌகஸஸ்தேऽபி ஸமீக்ஷ்ய ஸர்வேऽ-
ப்யஸ்ரூண்யமுஞ்சந்ப்ரவிஹாய ஹர்ஷம் ॥
tānpārthivānvāraṇayūthapābhān
samāgatāṃ statra mahatyaraṇyē ।
vanaukasastē'pi samīkṣya sarvē'-
pyaṡrūṇyamuñcanpravihāya harṣam ॥
All the usually happy forest dwellers also
shed tears seeing those rulers of the earth,
who were magnificent like lead elephants,
meeting thus in a forest.
இத்யார்ஷே ஸ்ரீமத்ராமாயணே வால்மீகீயே ஆதிகாவ்யே
அயோத்யாகாண்டே ஏகோநஸததமஸ்ஸர்க: ।
ityārṣē ṡrīmadrāmāyaṇē vālmīkīyē ādikāvyē
ayōdhyākāṇḍē ēkōnaṡatatamassargaḥ ।
Thus concludes the ninety ninth Sarga
in Ayōdhyā Kāṇḍa of the glorious Rāmāyaṇa,
the first ever poem of humankind,
composed by Vālmeeki.
You have completed reading 5893 Ṡlōkas out of ~24,000 Ṡlōkas of Vālmeeki Rāmāyaṇa.
Meaning, notes and commentary by: Krishna Sharma.